VMO-themabijeenkomst Burger en Overheid

Vertrouwen burger en overheid moet en kan ook zeker beter!
De opbrengst van VMO-themabijeenkomst: Burger en Overheid weer samen hand in hand, op 23 juni 2022 was positief over de mogelijkheden deze relatie en het onderlinge vertrouwen te verbeteren. Hoewel het altijd lastig is om tegenstrijdige belangen te verenigen, is een andere aanpak mogelijk. Houding, meer aandacht voor elkaar en meer rekening houden met de context en leefwereld van de ander helpen daarbij.

De drie sprekers gaven vanuit verschillende perspectieven interessante en concrete voorbeelden hoe in de praktijk wordt gewerkt aan kansrijke sporen. Een belangrijke opgave is gelijkwaardigheid en de onevenwichtige situatie en machtsbalans te herstellen. Dat vooral ook te doen samen met de burger is belangrijk. De deelnemers gaven aan geïnspireerd te zijn en diverse leerpunten mee te willen nemen naar de eigen werkomgeving. Ook was een conclusie dat we over het thema van deze bijeenkomst nog lang niet over zijn uitgepraat. Het is een complex maatschappelijk vraagstuk. De VMO wil daaraan graag een actieve bijdrage leveren. Het voornemen van de VMO is namelijk om hier een vervolg aan te geven om dit verder verdiepen. Daarbij vraagt ook de meerwaarde van mediation en de rol van de inzet van een (interne) mediator bij overheden meer aandacht. Vandaar aan het einde van de themabijeenkomst de vraag aan de deelnemers nog met suggesties te komen voor verdere verdieping door de VMO en welke verbetermogelijkheden zij zien hiermee aan de slag te gaan!

Rijksoverheid zoekt richting
Nienke Kroesen gaf aan hoe vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid vanuit het Programma Burgergerichte Overheid met veel verschillende uitwerkingen op zoek is hoe de overheid ook daadwerkelijk burgergerichter kan worden. Zoals verbetering van de rechtsbijstand, minder juridische procedures en procederende overheden, een digitaal bezwaarschriftenplatform gemeenten en nog meer. Deze initiatieven zijn gebaseerd op een brede consultatie bij een veelheid aan stakeholders waarbij ook de VMO betrokken was. Aandachtspunt is nog wel de wijze waarop de burger zelf betrokken wordt bij de uitwerkingen. Nog voor het zomerreces zal vanuit het kabinet een brief naar de Tweede Kamer over de voortgang worden gestuurd. Ook over de mogelijke aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht volgt binnenkort meer informatie.

De presentatie van Nienke Kroesen is onderaan dit nieuwsbericht te vinden.

NB:
Een informatiedocument over Burgergerichte Overheid is hier te vinden:  Deelprogramma Burgergerichte overheid | Brochure | Rijksoverheid.nl. In juli 2022 is de voortgangsrapportage van de Stelselvernieuwing Rechtsbijstand naar de Tweede Kamer gestuurd. Op pagina 15 en verder is een toelichting over het Deelprogramma Burgergerichte Overheid opgenomen. Tevens is een overzicht van de verschillende landelijke pilotprojecten gepresenteerd. Via deze link zijn deze documenten te vinden: Rechtsbijstand | Tweede Kamer der Staten-Generaal). 

Een interessant artikel in Binnenlands bestuur over juridisering bij de overheid is hier te vinden.

Burgerparticipatie in Arnhem
Klaas van Haaften nam de deelnemers mee bij de concreet invullen van participatie bij bouwinitiatieven in Arnhem. Door de aanstaande invoering van de Omgevingswet worden aan overheden eisen gesteld aan het actief betrekken van belanghebbenden bij veranderingen in de fysieke leefomgeving in buurten en op stedelijke schaal. De gemeente Arnhem heeft daarvoor een handreiking Betrek de buurt bij uw bouwplan ontwikkeld. Deze handreiking geeft een interessant kader voor de manier waarop initiatiefnemers met de omgeving om moeten gaan. Moeten, omdat de gemeente deze verplichting nadrukkelijk neerlegt bij de initiatiefnemers zelf. De werkwijze maakt onderdeel uit van een bredere visie op burgerparticipatie onder het motto Samen bouwen aan Arnhem. Aandachtspunt is dat de huidige handreiking vooral gericht is op de initiatiefnemers en minder vanuit het perspectief van de burger. Aan wat te doen als partijen er samen of met de gemeente niet uitkomen geeft de handreiking nog geen andere richting anders dan de formele (juridische) procedures.

De praatplaat Samen bouwen aan Arnhem en de gepresenteerde handreiking van Klaas van Haaften zijn hieronder te vinden.

Rechttrekken van een onevenwichtige situatie
Gerdo Kuiper van het lectoraat Recht & Rechtvaardigheid van Hogeschool Leiden ging in op hoe juristen van de toekomst verantwoord tussen het toepassen van regels en het afwijken van diezelfde regels kunnen en soms moeten omgaan. Ethische vraagstukken over gevolgen, plicht en deugden. De toeslagenaffaire werd aangehaald als voorbeeld van hoe rechtmatigheid, rechtszekerheid het wonnen van de rechtvaardigheid. Hoe is anders te verklaren dat om een verschil van €72 een betrokkene €27.000 moet terugbetalen!? Als de kloof tussen de bedoeling van de regels en de gevolgen van hoe die regels worden uitgevoerd te groot is geworden, ontstaat er een onevenwichtige situatie die om een correctie vragen. Zoeken naar een nieuw evenwicht met oog voor de menselijke maat en maatwerk. Afwijken van de regels kan geen regel worden maar ook geen uitzondering die nooit wordt toegepast.

Moreel beraad voor juristen en andere professionals die bij een overheid werken helpt het kompas te ijken en als het nodig is, te herijken. Als vorm van intervisie kan het moreel beraad op een vrij eenvoudige manier de aandacht voor en positie van de burger agenderen en verbeteren. De deelnemers onderschreven de meerwaarde van intervisie en hadden verschillende inzichten over de vraag of dit binnen overheden wel in voldoende mate wordt ingezet.

De presentatie van Gerdo Kuiper is hieronder te vinden.

Op weg naar vervolg
De sprekers gaven goede voorbeelden van initiatieven bij overheden dat goed wordt nagedacht en gewerkt aan het verbeteren van de relatie burger en overheid. Overwegend positief en kansrijke inzet. Tevens ook dat het beter kan maar dat er nog een lange weg te gaan is waar de systeemwereld beter moet aansluiten op de leefwereld van mensen.

Bij de afsluiting gaven diverse deelnemers aan ideeën te hebben opgedaan om deze toe te passen in het eigen werkveld. Gespreksvoering, intervisie, Wet open overheid en herziening Algemene wet bestuursrecht en de responsiviteit van overheden zijn interessante perspectieven voor verdieping.

De VMO wil graag een vervolg geven aan het thema burger en overheid. In het najaar van 2022 is de VMO van plan een vervolgbijeenkomst te organiseren.  Aan alle deelnemers werd gevraagd suggesties voor onderwerpen voor deze vervolgsessie te melden bij de VMO.

Het bestuur van de VMO  wil Nienke Kroesen, Gerdo Kuiper en Klaas van Haaften hartelijk bedanken voor hun bijdragen aan deze geslaagde VMO-themabijeenkomst! Een bijeenkomst die door de deelnemers met ruim een 8 werd gewaardeerd.

Op donderdag 10 november 2022 is de vervolgsessie gepland.